KÜTÜPHANE
2000 li yıllara dek ticari araç fren sistemlerinde ABS/ASR ve RETARDER en gelişmiş sistemlerdi.
Ticari taşıt fren sistemlerinde özellikle çekici ve otobüslerde son yıllarda büyük gelişmeler olmuştur:
1) DİSK FREN : Havalı disk fren şu anda modern ticari araçların ayrılmaz bir parçası olmuştur.
2) EBS /EPB : Elektronik kumandalı havalı frenler özellikle çekici ve römorklarda yayılmıştır.
3) ESP/FDR/RSP : Çekici ve römork stabilitesini sağlayan sistemler tanıtılmıştır.
Türkiye’nin de kabul ettiği AB Fren Teknik Mevzuatı 71/320/EEC açısından çekici ve römorklar için:
- Yukarda saymış olduğumuz tüm sistemler içinden sadece ABS zorunludur.
- Sadece Çekici ve Şehirlerarası otobüsler için Type II a (yokuş aşağı ayak frensiz inme) testi yapılmakta ve aracın motor freni ve motor kompresyonu yetersizse RETARDER takma zorunluluğu doğmaktadır.
- Bazı ülkeler de ADR’li araçlara RETARDER zorunluluğu getirmişlerdir.
- DİSK FREN, ASR , EBS /EPB ve ESP/FRP/RSP gibi sistemler zorunlu olmayıp isteğe bağlıdır.
Aynı şartlar CEMT için de geçerlidir.
DİSK FREN kampanalı frenlere göre çok daha kararlı, güçlü ve sıcaklık fadingi çok az olan bir frendir.Yaygın inanışın tersine bakımı daha kolay ve ucuzdur. Ancak disk frenin de bir sınırı vardır. Sıcaklık fadingi nin çok az olmasından dolayı kampanalı frene alışmış kullanıcılar tarafından aşırı ısıtıldığı için disk ve balata aşınması sorunu ortaya çıkmaktadır.
Disk frenin aşırı ısıtılmaması gereklidir ve bunun için de güçlü bir RETARDER ile desteklenmesi gereklidir.
Tam yük ve yasaların izin verdiği maksimum değerleri aşmadan en yüksek ortalama hızla yol almaya çalışan ticari taşıtlar için, yokuşu belli bir hızla çıkabilmeleri için motor gücü ne denli önemliyse, yokuş aşağı hızlı inebilmeleri için de RETARDER o derece önemlidir.
RETARDER yokuş aşağı inişlerde ve tüm yavaşlamalarda Ayak Freni’nin yerini almaktadır.
Ayak Freni’nin yavaşlama için kullanımı ısınma sonucu frenlerin zayıflamasına ve tabii ki aşınmalara neden olmaktadır.
Çağdaş çekicilerin hemen tümü ABS/ASR işlevlerini de içeren elektronik fren sistemi EBS /EPB ile donatılmaktadır. Bu fren sisteminde Elektro-pnömatik Fren Pedalı sadece “fren ivme ayarlayıcı” olarak çalışmaktadır.Bu pedalın fading’siz ve sentetik bir his verdiği bildirilmektedirler. Sürücü ne çekici ne de römork frenlerindeki bir sıcaklık fadingi ni hissetmemektedir.Bunun faturası da öncelikle çekicideki DİSK FREN e çıkmaktadır.
DİSK FREN ve EBS /EPB nin kullanıldığı çekicilerde RETARDER fren performansının sürekliliğini güvence altına alan ve bu kurulumu tamamlayan en önemli unsurdur.
Kanımızca ESP/FDR/RSP ise yukarda tanımlanan DİSK FREN + EBS/EPB + RETARDER kurulumun güvenliğini tamamlayan ek bir unsurdur.
Özet olarak çekicilerde gelişen fren sistemleri ile birlikte RETARDER’in önemi daha da artmıştır.
Alpay Lök
Makina Yüksek Mühendisi
Makaleyi .pdf formatında indirmek için tıklayınız.
